Ikigai: Okinawa – Wyspa długowieczności i szczęścia

Okinawa to niewielka japońska wyspa zamieszkana przez nieco ponad milion osób, znana z jednego niezwykłego fenomenu: odsetek stulatków jest tam trzykrotnie wyższy niż w reszcie świata. Co więcej, ci stulatkowie nie spędzają swoich dni w domach opieki, czekając na śmierć w zapomnieniu. Wręcz przeciwnie – są aktywni i zaangażowani w życie swoich społeczności.

Wprowadzenie

Przyczyny długowieczności

Naukowcy, którzy badali tę wyjątkową długowieczność, zidentyfikowali cztery kluczowe nawyki w stylu życia mieszkańców Okinawy:

1. Ruch – Wielu stulatków codziennie przemierza kilometry pieszo.
2. Zdrowe odżywianie – Lokalna dieta bogata w warzywa, z małą ilością mięsa i dużą ilością ryb. Mieszkańcy jedzą powoli i w towarzystwie.
3. Unikanie palenia.
4. Posiadanie powodu, by wstać każdego ranka.

To właśnie ten ostatni punkt, znany jako Ikigai, przyciągnął szczególną uwagę badaczy. Ikigai oznacza “radość życia” lub “powód bycia” i jest kluczowym elementem długowieczności mieszkańców wyspy, którzy przypisują swoje pełne i satysfakcjonujące życie, jasnemu ikigai. Model Ikigai równoważy radość, mocne strony, wkład społeczny i wynagrodzenie finansowe, określając go jako holistyczną filozofię, która wzbogaca doświadczenie życiowe. Badania pokazują, że zaangażowanie w znaczące aktywności, które definiują ikigai, ma pozytywny wpływ na psychiczne i fizyczne zdrowie, szczególnie wśród starszych mieszkańców Okinawy, co przyczynia się do ich długiego i szczęśliwego życia.

Czym jest Ikigai?

Ikigai można wyobrazić sobie jako szeroką koncepcję łączącą cztery obszary ludzkiej motywacji:

• To, co kochasz robić.
• To, w czym jesteś dobry.
• To, czego świat potrzebuje.
• To, za co możesz otrzymać wynagrodzenie.

W centrum tego diagramu, zwanego ikigai diagram, znajduje się Ikigai, czyli idealna równowaga między pasją, poczuciem spełnienia, doskonałością i pracą. To “wartość życia” (słowo „gai” oznacza wartość, a „iki” życie).

The Origins of Ikigai

Znaczenie Ikigai dla zdrowia

Ikigai ma istotne znaczenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Badania wykazały, że ludzie, którzy mają Ikigai, są mniej narażeni na choroby psychiczne i fizyczne. Ikigai może również pomóc w poprawie jakości życia i zwiększeniu długości życia. Wiele osób, które mają Ikigai, twierdzi, że czują się bardziej spełnione i szczęśliwe.

Redefinicja pracy przez pryzmat Ikigai

W dzisiejszym świecie, gdy pytamy kogoś, czym się zajmuje, zazwyczaj otrzymujemy odpowiedź dotyczącą zawodu, a nie pasji czy zainteresowań. Społeczeństwo ocenia jednostki głównie przez pryzmat ich profesji. Japonia, poza Okinawą, zmaga się z poważnym problemem karoshi – śmierci z przepracowania, która dotyka około 2000 osób rocznie. Pracownicy wykonują często ponad 80 godzin nadgodzin miesięcznie, rezygnując z urlopów i stawiając firmę ponad rodzinę.

To podejście jest sprzeczne z filozofią Ikigai. Dlatego Japonia podejmuje kroki, aby zmienić tę kulturę, np. poprzez wprowadzanie obowiązkowych urlopów czy wyłączanie prądu w biurach po godzinach pracy. Obecnie tylko 30% Japończyków uważa, że praca jest częścią ich Ikigai.

Cztery kręgi Ikigai

1. To, co kochasz robić

Praca, którą kochamy, sprawia, że czas płynie szybko, a my jesteśmy zaangażowani bez wysiłku, znajdując radość (finding joy) w każdym zadaniu. Tego typu zadania przynoszą radość i satysfakcję. W idealnym świecie każdy wykonywałby pracę zgodną ze swoimi pasjami. Choć rzeczywistość bywa inna, warto pytać pracowników, co lubią robić, i uwzględniać ich odpowiedzi w codziennych obowiązkach. W Japonii młodsze pokolenie (younger generation) koncentruje swoje ikigai na osobistych marzeniach i przyszłych możliwościach. Młodzi ludzie (young people) są zachęcani do rozpoznawania i realizowania swojego ikigai, aby przeciwdziałać uczuciom lęku i depresji, co pokazuje jego znaczenie w różnych grupach wiekowych.

2. To, czego świat potrzebuje

Ludzie mają naturalną potrzebę przyczyniania się do czegoś większego. W kontekście pracy oznacza to zrozumienie, jak nasze działania wpływają na innych, w szczególności klientów. Klient nie jest abstrakcyjnym bytem – to osoba z realnymi potrzebami, które stara się zaspokoić poprzez produkty lub usługi firmy.

Eksperyment na Uniwersytecie Michigan pokazał, że grupa pracowników call center, która miała bezpośredni kontakt z beneficjentami ich działań, zebrała aż 171% więcej środków na cele charytatywne niż grupa, która działała tylko na podstawie danych. Kontakt z realnymi ludźmi motywuje i zwiększa efektywność.

3. To, w czym jesteś doskonały

Często jesteśmy najlepsi w tym, co kochamy robić, co prowadzi do „meaningful life” – sensu życia. Pracownicy japońscy dążą do doskonałości, by być docenianymi przez kolegów i przełożonych. W kulturze zachodniej, choć zwraca się uwagę na indywidualne umiejętności, coraz częściej promuje się kompetencje miękkie i zgodność z kulturą firmy, czasem kosztem technicznej doskonałości.

4. Za co jesteś wynagradzany

Opis stanowiska często ogranicza autonomię i inicjatywę. Prowadzi to do postaw typu: „To nie należy do moich obowiązków” lub „Za te pieniądze robię wystarczająco dużo”. Jednak jakość, innowacja i doskonalenie powinny być integralną częścią pracy każdego pracownika, a nie tylko zadaniem wyznaczonych działów.

Diagram Ikigai

Narzędzie do odkrywania celu

Diagram Ikigai to potężne narzędzie zaprojektowane, aby pomóc ludziom odkryć ich cel i kierunek w życiu. Ten okrągły diagram składa się z pięciu nakładających się elementów: to, co kochasz, to, w czym jesteś dobry, to, czego potrzebuje świat, to, za co możesz otrzymać wynagrodzenie, oraz centrum, które reprezentuje Twoją pasję, powołanie, zawód i misję. Wypełnienie diagramu pozwala na głębsze zrozumienie swoich mocnych i słabych stron oraz pasji. Ten proces pomaga zidentyfikować potencjalne ścieżki kariery i cele życiowe zgodne z Twoimi wartościami i zainteresowaniami, co prowadzi do bardziej satysfakcjonującego życia.

Pięć elementów diagramu Ikigai

1. To, co kochasz

Ten element reprezentuje aktywności, hobby lub pasje, które przynoszą Ci radość i sprawiają, że czujesz się najbardziej żywy. Kluczowe jest, aby zastanowić się nad tym, co kochasz, bez względu na to, czy jesteś w tym dobry, czy świat tego potrzebuje, albo czy możesz na tym zarabiać. To fundament, który pozwala znaleźć radość w codziennym życiu.

2. To, w czym jesteś dobry

Ten element odnosi się do Twoich umiejętności, talentów i mocnych stron. Obejmuje to zdolności, które posiadasz, niezależnie od tego, czy są Twoją pasją, czy świat ich potrzebuje, albo czy możesz na nich zarabiać. Rozpoznanie swoich mocnych stron pomaga zrozumieć, w czym się wyróżniasz i jak możesz wnosić wartość do świata.

3. To, czego świat potrzebuje

Ten element reprezentuje potrzeby świata – może to być potrzeba całej ludzkości, małej społeczności lub czegoś pomiędzy. Może opierać się na Twoich własnych obserwacjach lub na wyrażonych potrzebach innych. Zrozumienie tego elementu pomaga zobaczyć, w jaki sposób Twoje pasje i umiejętności mogą pozytywnie wpływać na świat.

4. To, za co możesz otrzymać wynagrodzenie

Ten element dotyczy tego, co ktoś jest gotów Ci zapłacić, czyli „co rynek może unieść”. To zależy od wielu czynników, takich jak stan gospodarki czy zapotrzebowanie na Twoje pasje lub talenty. Ten element zapewnia, że Twoje działania są trwałe i mogą utrzymywać Twoje życie.

5. Centrum

Centrum diagramu reprezentuje Twoją pasję, powołanie, zawód i misję. To miejsce, gdzie cztery elementy się łączą, dając Ci cel i kierunek w życiu. W centrum znajduje się harmonijna równowaga, która prowadzi do sensownego i spełnionego życia.

Praktyczne wskazówki na znalezienie Ikigai

Aby znaleźć swoje Ikigai, warto podjąć następujące kroki:

1. Zastanów się, co Cię pasjonuje i co przynosi Ci radość.
2. Zidentyfikuj swoje umiejętności i talenty.
3. Rozważ, czego świat potrzebuje od Ciebie.
4. Zastanów się, co możesz zrobić, aby zarabiać na życie.

Korzyści płynące z życia zgodnego z Ikigai

Życie zgodne z Ikigai przynosi liczne korzyści dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Osoby, które odnajdują swoje Ikigai, często doświadczają głębokiego poczucia spełnienia i szczęścia. To poczucie sensu i celu w życiu może prowadzić do redukcji stresu i lęku, co ma bezpośredni wpływ na poprawę zdrowia psychicznego. Badania pokazują, że ludzie żyjący zgodnie z Ikigai są bardziej odporni na depresję i inne zaburzenia psychiczne, co przekłada się na ich ogólny stan zdrowia.

Ponadto, Ikigai wpływa również na zdrowie fizyczne. Osoby, które mają jasno określony cel w życiu, są bardziej skłonne do dbania o swoje ciało, regularnie ćwicząc i zdrowo się odżywiając. To z kolei prowadzi do dłuższego i zdrowszego życia. Wspólne działania, takie jak uprawa ogrodu czy uczestnictwo w lokalnych wydarzeniach, nie tylko wzmacniają więzi społeczne, ale także promują aktywność fizyczną, co jest kluczowe dla długowieczności.

Przykłady życia zgodnego z Ikigai

Jiro Ono: Legenda sushi

Jednym z inspirujących przykładów jest Jiro Ono, legendarny japoński mistrz sushi, który poświęcił życie doskonaleniu sztuki przygotowywania sushi. Jego niezachwiana pasja do tego rzemiosła jest widoczna w precyzyjnej pracy, która przyniosła mu opinię jednego z największych sushi masterów na świecie. Jego oddanie swojemu fachowi doskonale ilustruje esencję Ikigai, gdzie pasja i cel łączą się w jedną całość.

Ogimi: Miasto stulatków

Innym niezwykłym przykładem jest japońskie miasteczko Ogimi, znane z wysokiego odsetka stulatków. Mieszkańcy przypisują swoją imponującą długowieczność silnemu poczuciu celu i spełnienia, głęboko zakorzenionemu w koncepcji Ikigai. Ich codzienne aktywności, takie jak pielęgnacja ogrodów czy uczestnictwo w wydarzeniach społecznych, są motywowane głębokim poczuciem sensu i radości.

Zachodni liderzy: Steve Jobs i Elon Musk

W zachodnim świecie postaci takie jak Steve Jobs i Elon Musk są często wskazywane jako nowoczesne przykłady Ikigai. Zarówno Jobs, jak i Musk, kierowali się nieustępliwym poczuciem celu i pasji, tworząc innowacyjne i przełomowe produkty, które miały ogromny wpływ na świat. Ich historie pokazują, że zasady Ikigai mogą prowadzić do satysfakcjonującego i znaczącego życia, nawet w dynamicznym, nowoczesnym środowisku.

Jak Okinawa stosuje Ikigai w praktyce

Okinawa to japońska wyspa, która jest znana z wysokiej jakości życia i długowieczności mieszkańców. Ludzie z Okinawy stosują Ikigai w praktyce, poprzez poświęcenie się działaniom, które przynoszą im radość i spełnienie. Na przykład, wielu mieszkańców Okinawy zajmuje się uprawą ogrodów i sadów, co przynosi im radość i pozwala im żyć w zgodzie z naturą.

Kulturowe znaczenie Ikigai

Połączenie z japońską filozofią

Ikigai to japońska koncepcja głęboko zakorzeniona w tradycyjnej filozofii Japonii. Reprezentuje ona kompleksowe podejście do życia, obejmujące radość, poczucie celu i dobrostan. Podobnie jak francuska koncepcja “Raison d’être” (powód istnienia), japanese concept ikigai jest stanem dobrostanu wynikającym z oddania się czynnościom, które sprawiają przyjemność i przynoszą poczucie spełnienia. W przeciwieństwie do przemijającej przyjemności (hedonia), ikigai wiąże się z eudaimonią – starogreckim pojęciem życia dobrze przeżytego.

W japońskiej kulturze ikigai to coś więcej niż tylko koncepcja; to sposób na życie. Zachęca ludzi do odnajdywania radości i celu w codziennych działaniach, co prowadzi do długiego i szczęśliwego życia. Zasady ikigai zyskały popularność na całym świecie, dając wielu ludziom poczucie ukojenia, kierunku i celu. Jednak ważne jest, aby podchodzić do ikigai z otwartym sercem i bystrym umysłem, szanując bogatą kulturę, z której się wywodzi. Tylko wtedy możemy naprawdę docenić głębię i mądrość tego japońskiego sekretu na sensowne życie.

Koncept “yutori” i jego związek z Ikigai

Koncept “yutori” jest ściśle związany z Ikigai i odgrywa kluczową rolę w japońskiej filozofii życia. Yutori to japońskie słowo oznaczające “przestrzeń” lub “czas”, które w kontekście Ikigai odnosi się do przestrzeni, jaką mamy w swoim życiu na rozwijanie pasji i zainteresowań. Osoby żyjące zgodnie z Ikigai często mają więcej yutori, co pozwala im na większą swobodę i elastyczność w podejmowaniu decyzji.

Yutori nie ogranicza się jednak tylko do Ikigai. Może być stosowany w różnych aspektach życia, takich jak praca, edukacja czy relacje interpersonalne. Kluczowe jest zrozumienie, jakiego rodzaju przestrzeni i czasu potrzebujemy, aby rozwijać swoje pasje i zainteresowania. W Japonii yutori jest uważane za jeden z najważniejszych elementów zdrowia psychicznego i fizycznego. Osoby, które mają więcej yutori, są postrzegane jako bardziej szczęśliwe i spełnione.

Warto zauważyć, że yutori jest głęboko zakorzenione w japońskiej kulturze i filozofii. W społeczeństwie, które często jest zdominowane przez intensywną pracę i szybkie tempo życia, yutori oferuje oddech i możliwość refleksji. To właśnie ta przestrzeń pozwala na rozwijanie Ikigai, co prowadzi do bardziej zrównoważonego i satysfakcjonującego życia.

Podsumowując, życie zgodne z Ikigai przynosi liczne korzyści dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Koncept yutori, czyli przestrzeń na rozwijanie pasji i zainteresowań, jest kluczowym elementem tej filozofii. Dzięki yutori możemy cieszyć się większą swobodą i elastycznością, co prowadzi do bardziej spełnionego i szczęśliwego życia.

Ikigai – utopia czy rzeczywistość?

Oscar Wilde powiedział: „Mapa świata, która nie zawiera utopii, nie jest warta uwagi”. Można powiedzieć, że Ikigai to taka utopia – idealna równowaga między tym, co kochamy, w czym jesteśmy dobrzy, co ma znaczenie dla świata i co pozwala nam zarabiać.

Przypisanie komuś zadania, którego nie lubi, w którym nie jest dobry i które nie zaspokaja jego potrzeby przyczyniania się, jest receptą na niepowodzenie. Pracownicy potrzebują sensu w swojej pracy, a Ikigai może być kluczem do jego odnalezienia.